Çin Baş Gömrük İdarəsinin yanvar ayında açıqladığı məlumatlara görə, Hindistan və Çin arasında ticarət 2021-ci ildə 125,6 milyard dollara çatıb, ikitərəfli ticarət ilk dəfə olaraq 100 milyard dollar həddini keçib.Bu, müəyyən dərəcədə onu göstərir ki, Çin-Hindistan iqtisadi və ticarət əməkdaşlığı gələcək inkişaf üçün möhkəm təmələ və böyük potensiala malikdir.
2000-ci ildə ikitərəfli ticarət cəmi 2,9 milyard dollar təşkil edib.Çin və Hindistanın sürətli iqtisadi inkişafı və sənaye strukturlarının güclü bir-birini tamamlaması ilə ikitərəfli ticarət həcmi son 20 ildə ümumi artım tendensiyasını qoruyub saxlamışdır.Hindistan 1,3 milyarddan çox əhalisi olan böyük bir bazardır.İqtisadi inkişaf istehlak səviyyəsinin, xüsusilə 300 milyondan 600 milyona qədər olan orta təbəqənin yüksək istehlak tələbinin davamlı olaraq yaxşılaşmasına kömək etdi.Bununla belə, Hindistanın istehsal sənayesi nisbətən geridə qalmışdır və milli iqtisadiyyatın cəmi 15%-ni təşkil edir.Hər il daxili bazarın tələbatını ödəmək üçün çoxlu sayda mal idxal etməli olur.
Çin, ən tam sənaye sektorlarına malik dünyanın ən böyük istehsal ölkəsidir.Hindistan bazarında Çin inkişaf etmiş ölkələrin təklif edə biləcəyi məhsulların əksəriyyətini təklif edə bilər, lakin daha aşağı qiymətlərlə;İnkişaf etmiş ölkələrin təmin edə bilmədiyi malları Çin verə bilər.Hindistanlı istehlakçıların gəlir səviyyəsinin aşağı olması səbəbindən keyfiyyətli və ucuz Çin malları daha rəqabətli olur.Hətta Hindistanda yerli istehsal olan mallar üçün Çin malları çox yüksək qiymət performans üstünlüyünə malikdir.Qeyri-iqtisadi amillərin təsirinə baxmayaraq, Hindistanın Çindən idxalı güclü artımı qoruyub saxlamışdır, çünki Hindistan istehlakçıları hələ də mal alarkən əsasən iqtisadi rasionallığa riayət edirlər.
İstehsal nöqteyi-nəzərindən nəinki Hindistan müəssisələri Çindən böyük miqdarda avadanlıq, texnologiya və komponentlər idxal etməlidirlər, hətta Hindistana investisiya yatıran xarici müəssisələr də Çinin sənaye zəncirinin dəstəyi olmadan edə bilməz.Hindistanın dünya şöhrətli generik sənayesi əczaçılıq avadanlığının çox hissəsini və apislərinin 70 faizindən çoxunu Çindən idxal edir.Bir çox xarici şirkət 2020-ci ildə sərhəd münaqişəsi yarandıqdan sonra Çin idxalına Hindistan maneələrindən şikayətləndi.
Görünür ki, Hindistan həm istehlakda, həm də istehsalda “Made in China” məhsullarına sərt tələbata malikdir ki, bu da Çinin Hindistana ixracını Hindistandan idxalından qat-qat yüksək edir.Hindistan Çinlə ticarət kəsirini bir problem olaraq qaldırır və Çin idxalını məhdudlaşdırmaq üçün tədbirlər görür.Əslində, Hindistan Çin-Hindistan ticarətinə “artıq üstünlük üstünlük deməkdir, kəsir isə zərər deməkdir” düşüncəsindən deyil, Hindistan istehlakçılarına və Hindistan iqtisadiyyatına fayda verib-verməməsi baxımından baxmalıdır.
Modi Hindistanın ÜDM-nin 2030-cu ilə qədər hazırkı 2,7 trilyon dollardan 8,4 trilyon dollara yüksəlməsini və Yaponiyanı dünyanın üçüncü ən böyük iqtisadiyyatı kimi sıxışdırmasını təklif etdi.Bu arada bir çox beynəlxalq qurumlar Çinin ÜDM-nin 2030-cu ilə qədər 30 trilyon ABŞ dollarına çatacağını və ABŞ-ı keçərək dünyanın ən böyük iqtisadiyyatına çevriləcəyini proqnozlaşdırır.Bu, Çin və Hindistan arasında gələcək iqtisadi və ticarət əməkdaşlığı üçün hələ də böyük potensialın olduğunu göstərir.Nə qədər ki, dostluq əməkdaşlığı davam etdiriləcək, qarşılıqlı nailiyyətlər əldə oluna bilər.
Birincisi, öz iqtisadi ambisiyalarına nail olmaq üçün Hindistan zəif infrastrukturunu təkmilləşdirməlidir, bunu öz resursları ilə edə bilməz və Çin dünyanın ən böyük infrastruktur potensialına malikdir.Çinlə əməkdaşlıq Hindistana qısa müddətdə və aşağı qiymətə öz infrastrukturunu yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər.İkincisi, Hindistan öz istehsal sektorunu inkişaf etdirmək üçün geniş miqyasda birbaşa xarici investisiya və sənaye transferini cəlb etməlidir.Bununla belə, Çin sənayenin təkmilləşdirilməsi ilə üzləşir və Çindəki orta və aşağı səviyyəli istehsal sənayeləri, istər xarici, istərsə də Çin müəssisələri Hindistana köçəcək.
Bununla belə, Hindistan siyasi səbəblərə görə Çin sərmayəsinə maneələr yaratdı, Çin şirkətlərinin Hindistanda İnfrastruktur tikintisində iştirakını məhdudlaşdırdı və istehsalın Çindən Hindistan sənayelərinə köçürülməsinə mane oldu.Nəticədə, Çin-Hindistan iqtisadi və ticarət əməkdaşlığının nəhəng potensialından istifadə etmək mümkün deyil.Çin və Hindistan arasında ticarət son iyirmi ildə davamlı şəkildə artıb, lakin Çin və Yaponiya, Cənubi Koreya, Cənub-Şərqi Asiya Millətləri Assosiasiyası və Avstraliya kimi əsas regional ticarət tərəfdaşları ilə müqayisədə daha yavaş sürətlə artıb.
Subyektiv desək, Çin təkcə özünün deyil, həm də bütövlükdə Asiyanın inkişafına ümid edir.Hindistanın inkişaf etdiyini və yoxsulluğu aradan qaldırdığını görməkdən məmnunuq.Çin iddia edir ki, bəzi münaqişələrə baxmayaraq, iki ölkə fəal şəkildə iqtisadi əməkdaşlıq edə bilər.Lakin Hindistan israr edir ki, iki ölkə arasında münaqişələr həll olunmayana qədər dərin iqtisadi əməkdaşlıq həyata keçirə bilməyəcək.
Çin Hindistanın mallar üzrə ən böyük ticarət tərəfdaşıdır, Hindistan isə Çinin əsas ticarət tərəfdaşları arasında təxminən 10-cu yerdədir.Çinin iqtisadiyyatı Hindistandan beş dəfə çox böyükdür.Çin iqtisadiyyatı Hindistan üçün Çin iqtisadiyyatından daha vacibdir.Hazırda beynəlxalq və regional sənaye transferi və sənaye zəncirinin yenidən qurulması Hindistan üçün bir fürsətdir.İtirilmiş fürsət Hindistan üçün konkret iqtisadi itkilərdən daha əlverişsizdir.Axı Hindistan bir çox fürsətləri əldən verib.